Öğrenme Beynin Hangi Bölümü? Kahve İçerken Düşünen Bir Beynin İtirafları
İzmir’de yaşıyorum, 25 yaşındayım. Arkadaş ortamında espri yaparım, güldürürüm, ortamın neşesiyimdir. Ama eve dönüp kapıyı kapattığım anda kafamın içi başka bir yere bağlanır. “Ben neden bunu unuttum?”, “Az önce ne öğrenecektim?” gibi sorularla baş başa kalırım. İşte tam da bu anlarda kendime sorduğum o klasik soru çıkar sahneye: Öğrenme beynin hangi bölümü?
Bu yazıda bilim kitabı gibi konuşmayacağım, merak etme. Öğrenme beynin hangi bölümü sorusunu; kahve yaparken unutulan cezveyle, telefona bakarken neden mutfağa girdiğini hatırlayamayan benle ve iç sesimle birlikte anlatacağım.
Öğrenme Beynin Hangi Bölümü? Kafanın İçinde Kim Ne Yapıyor?
Öğrenme beynin hangi bölümü diye sorunca beynin içinde minik bir ofis hayal ediyorum. Masalarda farklı çalışanlar var. Biri “hatırla” diyor, biri “unut gitsin” diye bağırıyor. Ben ortada kalıyorum.
Bilimsel olarak bakarsak, öğrenme beynin hangi bölümü sorusunun cevabı tek bir yer değil. Ama başroller belli: hipokampus, prefrontal korteks ve biraz da amigdala. Evet, kulağa ciddi geliyor ama birazdan hafifleyecek.
Hipokampus: “Bunu Kaydedelim mi?” Deyen Görevli
Hipokampus, öğrenme beynin hangi bölümü denince ilk akla gelenlerden. Yeni bilgileri alır, “Bu lazım olabilir” diye not düşer. Ama sorun şu: Her şeyi kaydetmiyor.
Geçen gün arkadaşımın doğum gününü yine unuttum. İç sesim hemen konuştu:
— “Bunu geçen yıl da unutmadın mı?”
— “Evet ama bu sefer kesin aklımda.”
Hipokampus: “Hayır, bu bilgi silindi.”
Demek ki öğrenme beynin hangi bölümü sorusunun cevabında hipokampus var ama biraz seçici bir tip.
Prefrontal Korteks: “Mantıklı Ol, Odaklan” Diyen Ses
Prefrontal korteks benim içimdeki ciddi adam. Ders çalışırken, plan yaparken devreye giriyor. Ama ne zaman telefonuma bildirim gelse, ortadan kayboluyor.
Öğrenme beynin hangi bölümü diye düşünürken şunu fark ettim: Odaklanamıyorsam, öğrenemiyorum. Prefrontal korteks çalışmıyorsa, hipokampus da tatilde gibi davranıyor.
Kısa bir iç diyalog:
— “Hadi şu konuyu öğren.”
— “Ama bir video izleyip geliyorum.”
— “Sadece bir tane…”
Sonuç: Hiçbir şey öğrenilmedi.
Öğrenme Beynin Hangi Bölümü? Duygular Bu İşin Neresinde?
Amigdala: “Bunu Hatırla, Bu Utançtı” Uzmanı
İşte işin komik ama acı tarafı. Öğrenme beynin hangi bölümü sorusunun gizli kahramanı amigdala. Duygularla ilgili. Özellikle utanç, korku ve heyecan.
İlkokulda sınıfta yanlış cevap verdiğim anı hâlâ hatırlıyorum. Ama geçen hafta öğrendiğim bir bilgiyi? Uçtu gitti. Çünkü amigdala diyor ki:
“Utançlı anları sakla, sınav bilgisi sonra bakılır.”
Yani öğrenme beynin hangi bölümü diye sorarken, duyguları hafife almamak lazım. Duygusal bağ kurduğum şeyleri daha iyi öğreniyorum. Komikse, ilginçse, bana dokunuyorsa kalıyor.
Günlük Hayatta Öğrenme: Beyinle Pazarlık Yapmak
Mutfakta Unutulan Ama Beyinde Kalan Şeyler
Mutfakta su almaya gidip neden gittiğimi unutan bir insanım. Ama üç yıl önce izlediğim saçma bir dizinin repliklerini hatırlıyorum. Öğrenme beynin hangi bölümü sorusu burada biraz da şuna dönüşüyor: “Beyin benimle dalga mı geçiyor?”
Aslında cevap basit. Dikkat yoksa öğrenme yok. Duygu yoksa iz bırakmıyor. Beyin düz mantıkla değil, hikâyeyle çalışıyor.
Kendimle Dalga Geçiyorum Ama Ciddiyim
Arkadaş ortamında “Benim beynim fazla dolu” diye şaka yapıyorum. Ama içten içe biliyorum ki mesele doluluk değil, öncelik. Öğrenme beynin hangi bölümü sorusunun cevabı kadar, beynin neyi önemli gördüğü de kritik.
Sonuç: Öğrenme Beynin Hangi Bölümü? Tek Bir Oda Değil, Koca Bir Ev
Öğrenme beynin hangi bölümü sorusuna net bir adres vermek zor. Bu bir ekip işi. Hipokampus kaydediyor, prefrontal korteks odaklıyor, amigdala duyguyla damgalıyor.
Benim gibi hem espri yapan hem fazla düşünen biriysen şunu bil: Öğrenemediğin için kendine kızma. Belki sadece beynin o gün “bugünlük bu kadar” demiştir.
Ve son bir iç ses:
— “Bu yazıdan bir şey öğrendin mi?”
— “Evet.”
— “Hatırlayacak mısın?”
— “Amigdala sağ olsun, büyük ihtimalle evet.”